Koçluk Hizmetleri

KOÇLUK KAVRAMI

Coaching kavramı, sözcük anlamı itibariyle incelendiğinde, çok boyutlu bir kavram olduğu göze çarpmaktadır. Oxford (1989) ve Webster (1995) sözlüklerinde, “coaching” , öğretmek, eğitmek, danışmanlık yapmak, bilgi vermek, yol göstermek, yöneltmek, alıştırmak gibi fiillerle ifade edilmektedir.

Fikir olarak çok eskilere dayanan ve spor dünyasında detaylı olarak kendini gösteren koçluk kavramı, işletme dünyasına sonradan adapte edilmiştir.

Temel felsefesi itibariyle çok eskilere giden Koçluk ( Coaching), güncel anlamını oldukça yakın denebilecek bir zaman dilimlinde son 20 yılda kazanmıştır. Socrates, düşünceleri doğurmak adını verdiği bu tekniği çok eskilerde kullanıyordu. Nitekim koçluk tekniğinde sorular sorularak düşüncelerin ortaya çıkarılması esastır. Yunan mitolojisindeki bir efsanede, Odysea’da yakın bir kavram olan “mentor” kavramına rastlanır. Mentor, Ulysse’in Truva savaşlarına giderken oğlunu eğitmek üzere teslim ettiği arkadaşıdır. Bu gün işletme dünyasında mentor, yardımcı olan, destek veren üst anlamında kullanılmaktadır.

Koçluk kavramına ilk olarak Whithmore  farklı yaklaşmıştır. Uluslar arası düzeyde pek çok müsabakaya katılmış bir sporcu ve koçluk sürecinin işletme dünyasına uygulanmasına önemli katkıları olan bir işletme danışmanı olan Whithmore, ilk defa spor koçluğuna, kişinin kendi psikolojisi üzerinde koçluk yapılması fikrini eklemiş ve bunu da başarıyla uygulamıştır.

Koçlukla ilgili pek çok tanım yapılabilir. Ancak şunu söyleyebiliriz ki koçlukla ilgili farklı tanımların ortak noktası, koçluk kavramının kişiye veya kişilere (gruba, kuruma) eşlik etmek ve müdahale etmek üzerine temellenmesidir. Amaç kişisel gelişime destek vererek, hem birey hem de işletme için performansın yükselmesini sağlamaktır.

Uluslar arası Koçluk Federasyonu ICF Koçluk için şu tanımı yapmaktadır:

International Coach Federation “Coaching is an interactive process that helps individuals and organisations to develop more rapidly and produce more satisfyingresults. Coaches work with clients in all areas including business, career, finances, health and relationships. As a result of coaching, clients set better goals, take more action, make better decisions, and more fully use their natural strengths.”

Koçlukla ve koçlarla ilgili yapılabilecek diğer tanımları ise şu şekilde sıralayabiliriz:

—  Koçluk: eğitimli koçların insanlara geçmişlerinin üstesinden gelmek yerine, geleceklerini planlamaları için yardım sağladıkları, güçlü bir ilişki kurma yöntemidir. Bu karşılıklı ilişkide koçlar insanlara hayatlarının tüm yönlerinde vizyon ve hedefler oluşturmak ve bu hedeflere ulaşmak için çok yönlü stratejiler geliştirmek üzere yardım sunarlar. Koçluk; gereken destek, sorumluluk bilinci ve koşulsuz sunulacak olumlu ilgi sağlandığı takdirde her bir müşterinin kendi sonuçlarına ulaşabilecek kişisel güç ve zekâya sahip olduğu tezine dayanmaktadır.

—  Profesyonel koçluk, daha çok yapılması gerekene sahip olunan, daha dengeli ve hayat için daha etkili bir sürece yönlendirecek hareketleri üretmeyi ve öğrenmeyi ortaya çıkartmayı vurgulayarak, bir insana tüm yönleriyle hitap eden bir sistemdir.

—  Yaşam, kariyer, iş ya da bulundukları organizasyonlarda insanlara olağanüstü sonuçlar elde etmeleri için yardım sunan bir profesyonel ilişki sürecidir.

—  Koçluk desteği alan kişiler, öğrenim süreçlerini ve farkındalıklarını derinleştirir, performanslarını artırır ve yaşam kalitelerini yükseltirler.

—  Koçluk desteği alan kişiler,, koçluk ilişkisinin odak noktasını belirlerken, koç, dinler, gözlem yapar ve sorular sorar.

—  Bu etkileşim şeffaflık oluşturur ve müşteriyi harekete zorlar.

—  Koçluk, müşterilerin şimdi bulundukları yere ve gelecekte olmak istedikleri yerde yapmak istediklerine konsantre olur.

—  Profesyonel bir koç, sonuçların kendi gayretleri ve koçluk sürecindeki uygulamaların desteği ile, koçluk desteği alan kişinin amaçları, seçimleri ve hareketlerinden oluştuğunu bilir.

Koçlukla ilgili vurgulanması gereken en önemli husus, koçluğun bir psikolojik danışma veya terapi olmayışıdır. Koçluk normal insanlara yapılır. Amaç, koçluk tekniklerini kullanarak, kişinin tıkanmışlığını aşmasını sağlamak veya kişinin ihtiyaç duyduğu konularda çözüm için kendisinde var olanları en verimli şekilde kullanmasını ve başarıya ulaşmasını sağlamaktır. Yine koçluk, asla muhataplarına akıl vermeyi tasvip etmemektedir. Burada temel felsefe, kişinin kendi gerçeğini keşfetmesidir. Koçun görevi buna yardım etmektir.

Koçluğun pek çok türü vardır. Ancak genel olarak bireysel (birey bazında) ve kurumsal (ekip bazında) olmak üzere iki ana kategoride ele alınabilir.

Kurumsal Koçluk süreci, işletme içinde bir sorumluya veya ekibe eşlik edilmesi, değişim çerçevesinde performans geliştirecek araçların getirilmesidir. Koçluk süreci bir müdahale sürecidir. Amacı bireyin veya ekibin yetenek, stil ve sinerjiye bağlı potansiyellerini harekete geçirmektir. Eğitim, yönetim, kişisel gelişim, oryantasyon, durum analizi, davranış geliştirme, sistemli değişim gibi pek çok konu koçluk dâhilindedir.

Koçluk süreci, bir tekniğin öğrenilmesini veya bir bilgi ya da hüner aktarımını içermez. Bireyin veya ekibin denenmemiş yönlerini ortaya çıkararak bunların denenmesine dayanır. Leleu’ya göre (1995) koçun görevi, yöneticiye ve ekibine yapısal değişikliklere uyum sağlamaları için eşlik etmektir. Koçun amacı yöneticiye, değişim ve gelişim yolculuğunda eşlik etmek, stratejik eylem planlarını çıkararak bunların uygulanmasını temin etmektir.

Koçlukta en önemli nokta koçların kendi gündemlerini kapı dışında bırakarak tamamen danışanlarına ve onu nasıl aşacakları üzerine odaklanmalarıdır. Bu eylem sürecinde koç iyi bir dinleyici olur.

Türk Dil Kurumu da Koçluğu güncel sözlükte aşağıdaki gibi tanımlayacağını bildirmiştir:

“Yazınızda geçen coaching, executive coaching, life coaching sözleri için dilimizde daha çok koçluk, yönetici koçluğu, yaşam koçluğu karşılıklarının kullanıldığı ve giderek yaygınlaştığı görülmektedir. Kurumumuz tarafından hazırlanan Güncel Türkçe Sözlük’te koçluk sözü için “Kişilerin liderlik veya yöneticilik özelliklerini, becerilerini geliştirmeye yönelik, belli bir amacı hedefleyerek daha etkili sonuçlara ulaşmasını sağlamak üzere verilen hizmet.” anlamı verilmiştir. Dolayısıyla coaching, executive coaching, life coaching sözleri için kullanılmakta olan koçluk, yönetici koçluğu, yaşam koçluğu karşılıkları, Kurumumuzca da uygun görülmektedir.” ( “İlgi: 20-21 Ocak 2009 günlü ve 3948, 3959-3962 sayılı bilgi edindirme belgeleriniz.” Başlıklı TDK Cevap Yazısı).

KOÇLUK MESLEĞİNİN BİR DİSİPLİN OLARAK GELİŞMESİ

Koçluk alanı, sınırları 1950’lere uzanan, çeşitli gelişmelerin bir noktada toplanması ile oluşmuştur. Bununla birlikte, koçluğun birbirine bağlı disiplin, bilgi ve yetenek öğelerini bir araya getiren bir form olarak kabul edilmesi günümüzde gerçekleşmiştir.

Koçluğun, Amerika Birleşik Devletlerinde popüler bir meslek haline gelmesi 1980lerde başlamıştır. Bu tarihler sayıları 100’e yakın koçluk toplanarak, Uluslararası Koçluk Federasyonunun (ICF) kurulduğu zamana rastlar ve bu okulların sayısı, federasyon kurulduktan sonra daha da artmıştır. ICF (Uluslararası Koçluk Federasyonu) 30 ülkede 179 noktada, 5000 den fazla üyeye sahip olan, ticari olmayan, uluslar arası bir sivil toplum kuruluşudur. Belirledikleri,  koçluk için yeteneklilik manifestosu, tüm dünyada ki eğitim kuruluşları ve eğitmenler arasında geniş bir kitlece Koçluğun temel yeterliliği olarak kabul edilmektedir.

Nüfusta yaşanan patlamanın yanı sıra, akademi ve iş çevresinde bazı değişmeler yaşanarak, ilerlemeler olmuştur. Şimdilerde birçok başarılı koçluk kuruluşunun ortaya çıktığını ve birçok saygın üniversite ile iş birliğine giderek bu üniversitelerde kurslar açtığını görüyoruz. Amerika’da Georgetown Üniversitesinde (Washington, DC) Meslek Gelişimi bölümünde koçluk sertifikası programı, North Carolina Washington Üniversitesinde (Arligton, Virginia) Organizasyon Bilimler Bölümü’nde Liderlere Koçluk Eğitimi Sertifika programı yer almaktadır. Sidney Üniversitesi ise Koçluk eğitim programını, Psikoloji Fakültesi kapsamında vermektedir. Ülkemizde de Maltepe Üniversitesi bu konuda sertifika programı düzenlemektedir.

Koçluk sektörünün en büyük 3 Pazarı Amerika birleşik Devletleri, İngiltere ve Avustralya’dır. Avustralya ayrıca en hızlı gelişen koçluk sanayine sahiptir. Her yıl Avustralya’ da binlerce kişi koç olmak için eğitim görürken, Amerika’ da bundan çok daha fazla kişi eğitim görmektedir.

Avustralya’ da ki şirket CEO’larının %10’u ile 20’sinin koçluk eğitimi aldığı tahmin edilmektedir. Amerika’da ise bu rakam %60’a ulaşmakta ve hem koçluk hem de, yönetim alanını kapsamaktadır. Bu programa katılan kişilerin % 95’i, uygulamalı kıymetli bir süreç olarak görmektedir.

1995 yılında Avustralya’da birkaç düzine koç mevcut iken, şimdi binlerce Koç dünyanın her yanında çalışmaktadır.

Bu güne kadar koçluk çok az yazılı kaynağa sahip, yeni bir bireysel destek dalı olarak görülmüştür. Bu konuda yapılan ilk lisansüstü çalışma 2000 yılında yapılmıştır ve bu çalışma yeni yayımlamaktadır. (Personel Best; Rock, D.)

KOÇLUK SÜRECİ NEDİR? KOÇLAR NE YAPARLAR?

Koçluk süreci, geliştirilmek istenen bir durumu, bir uygulamayı veya bir davranışı ele alır. Mesela, sağlığı bozuk bir yönetici stresle başa çıkmak için yardım isteyebilir, bir yönetici kurumundaki aksaklıklar noktasında bir yeniden yapılandırma süreci konusunda yardım isteyebilir veya yönetim becerilerini geliştirmek isteyebilir. Yine kurumda çalışan departmanların performansının maksimuma çıkması, kurum içi iletişimin sağlanması, kurum misyonuyla çalışanların misyonunun eşitlenmesi, biz bilincinin oluşturulması vb. birçok konu koçluğun alanına girmektedir. Ancak burada koçluğun birden çok türü olduğunu bilmek gereklidir. Bunlar ise genel olarak, bireysel koçluk ve kurumsal koçluk olarak iki ana grupta toplanabilir.

Bireysel koçluğun amacı, uyumu kolaylaştırma, bireysel gelişimi destekleme, performans ve motivasyonu yükseltme ve elde edileni korumadır. Ayrıca koçluğun tüm türlerinde olduğu gibi, bireyin ulaşmak istediği hedeflerine ulaşmasına yardımcı olmaktır. Yine terfi, bölüm değiştirme, yeni kurulmuş bir bölümün sorumluluğunu üstlenme, birinin yerine geçici bakma, yeni müşterilerle karşı karşıya kalma gibi durumlar da koçun ilgilenebileceği alanlardandır.

Yeteneklerin var olması performans için yeterli değildir. Yetenekleri uygun şekilde kullanmak bireyin problemleriyle başa çıkması noktasında motive olmak için önemlidir. Koçun burada görevi, var olan potansiyellerin farkında değilse fark etmesini sağlamak ve mevcut potansiyellerin harekete geçirilmesini temin etmektir.

FARKLI KOÇLUK ŞEKİLLERİ

Kapsam ve içeriğine göre çeşitli koçluk şekillerinden söz edilebilir. Koçluk süreci, bireyi, ekibi veya işletmeyi kapsayabilir.

Birey düzeyinde koçluk, gelişimi desteklemek, çözüm aramak ve teknik destek vermek şeklinde olur. Ekip düzeyinde koçluk ise, ekip geliştirme ve takım ruhu oluşturma gibi, ekip performansının ve yapısının oluşturulmasıyla ilgilidir. İşletme düzeyinde koçluk, stratejik koçluktur. Burada üst yönetim aracılığıyla işletmenin gelişimi hedeflenmektedir. (Devillard, 2001)

Bireysel koçluk seansları genelde 12 seans şeklinde olmakla beraber, bireyin belirlenen rotada ilerleyip ilerlememesine göre şekillenmektedir. ekip düzeyinde koçlukta ise koçun görevi, ekip üyelerinin kenetlenmesini ve sinerji oluşturulmasını sağlamaktır. Koç, ekibin toplantılarına katılır, ekibin işleyişini gözlemler, toplantılar yapar. On-yirmi seanstan oluşan bu süreçte proje ve amaçlar belirlenir. Bireyler arası ve kurumlar arası engeller incelenir ve bunları ortadan kaldırmak için çözüm aranır. Koç ekip içindeki ilişkileri geliştirmeye ve iş birliğini kolaylaştırmaya çalışır. Problem durumlarını inceleyerek gelecekteki yönetim tarzının belirlenmesi için fikir verir.

Tüm koçluk şekillerinde, destek olmak, hedef belirlemek, stratejiler ve eylemler belirlemek esastır. Koç bunun üzerine eğitim almış olmalıdır. Bu anlamda profesyonel koçluk; yönetim, sosyal psikoloji, endüstriyel psikoloji, klinik psikoloji (uygulamalı psikoloji), işletme gibi pek çok alanda eğitim almayı veya en azından popüler kültürden fazlasına sahip olmayı gerektirmektedir. Profesyonel koçluk; gözlemlemek, teşhis etmek, eşlik etmek ve özerklik kazandırmak gibi teknik ve yeteneklerin yanı sıra insan ilişkilerine yatkınlığı da gerektirmektedir.